عبدالحسین نوشین

۱۲۸۵ (تربت حیدریه) ۱۳۵۰ (مسکو)

نمایش نامه نویس، کارگردان تأتر

 

سید عبدالحسین نوشین خراسانی نمایش‌نامه‌نویس، کارگردان تئاتر و شاهنامه‌پژوه  درسال ۱۲۸۵ درتربت حیدریه به دنیا آمد. پدرش محمد باقر نوشین معروف به سلطان الذاکرین از واعظان خوش صدا بود. او که در خارج از ایران تحصیل کرده بود دستاوردهای تئاتر غرب را با خود به ایران آورد و نسلی را آموزش داد که باقی مانده‌های آن‌ها نسل‌های بعد تئاتر را تربیت کردند.

پس از دوران تحصیل ابتدایی، در مدرسه فرانسوی سن‌لوئی ادامه تحصیل داد و به هنگام دریافت دیپلم، نامش در فهرست صدنفره محصلان اعزامی به خارج ثبت شد. در فرانسه با آن‌که قرار بود تاریخ و جغرافیا بخواند، به تولوز رفت و در مدرسه تئاتر نام نوشت و از همین رو هزینه تحصیلی‌اش قطع شد و به ایران بازگشت. او چند سال بعد، با عرضه چند نمایش و انتشار یک فرهنگ فارسی به فرانسه، مبلغی فراهم کرد و دوباره به اروپا بازگشت.

پس از بازگشت از این سفر بود که کار جدی نمایشی خود را آغاز کرد. برگزاری هزاره فردوسی با حضور ایران‌شناسان غربی، فرصت خوبی برای نوشین فراهم آورد و توانست سه نمایش‌نامه را با الهام از شاهنامه، در برابر آنان روی صحنه ببرد. در همین سال با همکاری همسرش، لرتا، تئاتر فردوسی را بنیاد نهاد. نوشین در آستانه جنگ جهانی دوم رهسپار فرانسه شد و تحصیلات خود را در زمینه ی تئاتر، زبان و ادبیات فرانسه ادامه داد. فعالیت‌های سیاسی (عضویت در حزب توده ایران) برای او زندان، تبعید و فرار را در سال‌های بعد در پی داشت.

 

با بازشدن فضای فرهنگی، نوشین نیز زمینه‌های هموارتری برای عرضه نمایش‌های خود پیدا کرد و گام‌های بلندی در آشنایی جامعه ایران با تئاتر جهانی برداشت. اما با تیراندازی به محمدرضا پهلوی در سال ۱۳۲۷ نوشین یک‌بار دیگر همراه با گروهی از هم‌اندیشان خود به زندان افتاد. از همان زندان، از طریق ملاقات‌های هفتگی با همسرش، گروه تئاتری خود را در اجرای نمایشنامه‌ها هدایت کرد. او از جمله رهبران و کادرهای حزب توده ایران بود که از زندان قصر گریختند. نوشین پس از فرار از زندان راهی اتحاد جماهیر شوروی وقت شد. در مسکو به تصحیح شاهنامه در هشت جلد و فراهم‌آوردن واژه‌نامه‌ی دقیقی برای آن و ترجمه بسیاری از قصه‌ها و نمایش‌نامه‌های برجسته جهانی مشغول شد و از دانشکده ادبی گورکی مسکو درجه دکتری دریافت کرد.  نوشین بر اثر بیماری سرطان معده در ۱۲ اردیبهشت ۱۳۵۰ در بیمارستان مسکو درگذشت.