رضا کمال

۱۲۷۷ (تهران) ۱۳۱۶ (تهران)

شاعر،نمایش نامه نویس

 

رضا کمال فرزند میرزا حسن منشی باشی (کمال الدوله) در سال ۱۲۷۷ در تهران متولد شد. تحت تعلیم مادرش از کودکی با هفت پیکر و هزار و یک شب آشنا شد. آن قدر با داستان‌های هزار و یک شب مأنوس شده بود که وقتی به نوشتن قطعات ادبی و نمایش‌نامه پرداخت تخلص شهرزاد، قصه‌گوی آن داستان‌ها را برای خود برگزید. تحصیلاتش را در مدرسه سن‌لویی و آلیانس تهران گذراند و زبان و ادبیات فرانسه را به خوبی فرا گرفت. ترجمه سالومه نوشته‌ی اسکار وایلد و انتشار آن در سال ۱۳۰۱ رضا کمال را به شهرت رساند. شب هزار و یکم اولین نمایش‌نامه این مجموعه، مهم‌ترین اثر رضا کمال است که در ۱۷ آذر ۱۳۰۷ بر اساس هزار و یک شب نوشته شده‌است. این اثر شهرزاد برای نخستین بار در سالن زرتشتیان از طرف «انجمن متفقه نسوان» به نفع خیریه روی صحنه آمد و با اقبال عامه و محافل هنری و ادبی آن زمان روبه‌رو شد. اقبالی که در اجراهای دیگر شهرزاد در آن دوره نیز ادامه یافت. بدان اندازه که از نظر بسیاری شهرزاد در آن دوران بزرگ‌ترین و بلکه یگانه نمایش‌نامه نویس ایران شناخته شده بود. با توجه با استقبال عمومی و خشنودی رضا کمال و تداوم کارش، گاهی هم شرایطی پیش می‌آمد که وی را از محیط هنری دل‌زده می‌کرد. مکاتبات شهرزاد در سال ۱۳۰۹ با وزارت معارف نشان می‌دهد که وی از این‌که نمایش‌نامه‌هایش بدون کسب اجازه از وی و گاهی به شکل ناقص و جرح و تعدیل شده به نمایش در می‌آمده معترض بوده‌است. شهرزاد، که روزی امیدوار بود تئاتر ایران روزبه‌روز رونق بیشتری بگیرد، چنان در ورطه ناامیدی غلطید که سرانجام صبح روز بیستم شهریور ۱۳۱۶ با دارویی که گویا زیر نگین انگشترش جاسازی کرده بود داستان زندگی‌اش را پایان بخشید و لب از قصه‌گویی فرو بست.